Stopa cukrzycowa to wg WHO infekcja, owrzodzenie i/lub destrukcja tkanek głębokich w połączeniu z zaburzeniami neurologicznymi oraz chorobami naczyń obwodowych w różnym stopniu zaawansowania w kończynach dolnych.
Aby uzmysłowić państwu wagę problemu, jakim jest „stopa cukrzycowa” należy przytoczyć statystyki:
- około 40-60% wszystkich amputacji kończyny dolnej niespowodowanych urazem występuje u osób chorych na cukrzycę
- u 85% chorych na cukrzycę amputację poprzedza pojawienie się owrzodzenia stopy
- powodem 80% owrzodzeń u chorych na cukrzycę jest uraz
Aby zapobiegać powstawaniu owrzodzeń, należy pacjentów edukować.
W cukrzycy mamy do czynienia z kilkoma czynnikami, które promują owrzodzenie:
Po pierwsze jest to neuropatia (czuciowa, ruchowa i autonomiczna). Neuropatia czuciowa oznacza dla chorego utratę czucia i tym samym narażenie na uraz. Pacjenci nie czują, że chodzą w zbyt ciasnych butach, bądź tego, że w butach znalazło się przypadkiem ciało obce, np. kamyk, zgubiona zapalniczka, moneta, czy inny przedmiot. Czynniki te prowadzą do otarć, drobnych ran, które następnie mogą przekształcić się w trudne do leczenia owrzodzenie. Neuropatia ruchowa prowadzi do osłabienia wewnętrznych mięśni stopy, co może skutkować zniekształceniem palców, deformacjami, a skóra je pokrywająca bardziej narażona jest na urazy mechaniczne. Neuropata autonomiczna przyczynia się do zmniejszenia potliwości stóp , suchości i pękania skóry.
Pacjentów z cukrzycą należy uczulić, aby zawsze przed założeniem obuwia sprawdzali jego zawartość, aby nigdy nie zakładali obuwia, które już raz wywołało banalny uraz. Niekiedy istotnym jest dopasować specjalne ortezy lub obuwie ochronne. Zawsze należy podkreślać rolę właściwej pielęgnacji, natłuszczania i nawilżania skóry stóp oraz starannego delikatnie i rozważnie wykonywanego pedicure leczniczego.
Drugim istotnym czynnikiem jest mikroangiopatia i choroba naczyń obwodowych. Choroba naczyń obwodowych jest niewątpliwie najważniejszym czynnikiem leczenia owrzodzenia. Mikroangiopatia sprawia, że utrudniony jest transport „substancji odżywczych” do miejsca chorego i przyczynia się do utrudnienia gojenia. Do działań profilaktycznych należą spacery, zaprzestanie palenia, leczenie hiperlipidemii (wysoki poziom cholesterolu) i nadciśnienia tętniczego.
Trzecim ważnym elementem są same wahania poziomu glukozy we krwi. Wysoki poziom glukozy promuje infekcje (bakteryjne, grzybicze) , które mogą wikłać przebieg owrzodzenia.
Gojenie owrzodzeń w stopie cukrzycowej jest problemem złożonym. Niejednokrotnie wymaga współdziałania wielu osób: diabetologa, chirurga ogólnego, chirurga naczyniowego, ortopedy, pielęgniarki opatrunkowej. U podstaw leczenia znajdują się: opanowanie infekcji, leczenie zmian naczyniowych (z rewaskularyzacją włącznie), odciążenie deformacji, opracowanie chirurgiczne samej rany, kontrola glikemii i właściwe ustawienie leczenia farmakologicznego.
W starożytnym Rzymie cesarz płacił lekarzowi, gdy ten utrzymywał go w należytym zdrowiu… Tak więc może była pewna mądrość w tej cesarskiej zasadzie. Nie od dziś przecież podkreślamy, że lepiej zapobiegać niż leczyć!
Na koniec pozwolę sobie przytoczyć fragment książki „Stopa cukrzycowa. Uzgodnienia Międzynarodowej Grupy Roboczej ds. Stopy Cukrzycowej” wydanej w 1999r;
„W wielu badaniach wykazano, że kompletny program leczenia stóp obejmujący edukację , regularne badania stóp oraz kategoryzację ryzyka może zmniejszyć częstość zmian w obrębie stóp u około 50% chorych. W prewencji należy wyróżnić 5 najważniejszych zagadnień:
- Regularne oglądanie i badanie stóp oraz obuwia.
- Identyfikacja pacjentów należących do grup ryzyka.
- Edukację chorych, ich rodzin oraz pracowników służby zdrowia.
- Właściwe obuwie.
- Leczenie patologii innych niż owrzodzenia” (infekcji grzybiczych, wrastających paznokci, deformacji paznokci- onychogryphosis, pęcherzy cukrzycowych).
lek. Katarzyna Ostrowska
Specjalista chirurgii ogólnej
Mała Klinika, ul. Malczewskiego 51
80-107 Gdańsk
